Porfirije su skupina poremećaja uzrokovanih nedostatkom enzima uključenih u proizvodnju hema.
Hem je kemijski spoj koji sadrži željezo i daje krvi crvenu boju. Hem je ključna komponenta nekoliko važnih proteina u tijelu. Jedan od proteina je hemoglobin koji crvenim krvnim stanicama omogućuje prijenos kisika. Hem je također važan dio određenih enzima koje proizvodi jetra.
Hem se proizvodi uglavnom u koštanoj srži i jetri kroz složen proces koji regulira osam različitih enzima. Enzimi djeluju jedan za drugim u odvojenim koracima koji pretvaraju početni spoj kroz nekoliko različitih intermedijarnih spojeva (prekursori hema, koji se nazivaju i porfirini) i konačno proizvode heme. Sami porfirini nastaju od spojeva koji se nazivaju prekursori porfirina. Ako postoji nedostatak jednog od tih enzima, mogu se nakupiti određeni prekursori hema. U tim slučajevima, tekućina se može nakupiti u.
-
Koštanoj srži
-
Jetri
-
Koži
-
Ostalim tkivima
Prekursori hema se također pojavljuju se u suvišku u krvi i izlučuju se u urinu ili stolici. Akumulirani prekursori hema uzrokuju simptome. Specifični prekursori hema koji se akumuliraju i simptomi koji se razvijaju ovise o tome koji je enzim manjkav.
Porfirije su brojni različiti poremećaji od kojih je svaki uzrokovan nedostatkom jednog od enzima proizvodnje hema. Svaki nedostatak enzima je uzrokovan oštećenjem gena (mutacije) odgovornog za proizvodnju dotičnog enzima. Oštećeni gen je gotovo uvijek naslijeđen od jednog od roditelja ili rijetko od oba.
Klasifikacija
Porfirije se mogu klasificirati na nekoliko načina. Klasifikacija prema specifičnom nedostatku enzima je najtočnija.
Jednostavniji sustav klasifikacije razlikuje porfirije kao akutne ili kožne:
-
Akutne porfirije: Porfirijie koje uzrokuju neurološke, mentalne i abdominalne simptome
-
Kožne porfirije: Porfirijie koje uzrokuju kožne simptome kada je koža izložena sunčevoj svjetlosti
Treći sustav klasifikacije temelji se na mjestu nastanka viška prekursora:
Neke porfirije svrstavaju se u više od jedne kategorije.
Akutna porfirija
Akutna porfirije uzrokuju povremene napade abdominalnih, mentalnih i neuroloških simptoma. Ove napade obično izazivaju receptni lijekovi (uključujući oralne kontraceptive), alkohol i drugi čimbenici kao što su post, infekcije ili stres.
Najčešća akutna porfirija je
Ostale akutne porfirije uključuju
Neke akutne porfirije (šarolika porfirija - porfirija variegata i nasljedna koproporfija) također uzrokuju kožne (kožne) simptome.
Kožne porfirije
Kožne porfirije uzrokuju simptome koji uključuju kožu nakon što je koža izložena sunčevoj svjetlosti. U tim porfirijama određeni se porfirini talože u koži. Kada su izloženi svjetlu i kisiku, ti porfirini stvaraju nestabilni oblik kisika koji može oštetiti kožu.
Neke kožne porfirije uzrokuju simptome koji imaju tendenciju da budu kontinuirani ili isprekidani. Tieporfirije uključuju
-
Porphyria cutanea tarda, najčešća kožna porfirija
-
Kongenitalnu eritropoetsku porfiriju
-
Hepatoeritropoetsku porfiriju (iznimno rijetko)
Ljudi često nisu svjesni povezanosti njihovih simptoma i izlaganja suncu. Njihova koža postaje krhka i mjehurićasta, uglavnom na područjima izloženim suncu (kao što su lice, vrat, ruke i podlaktice) ili na oštećenoj koži. Identični kožni simptomi su također uzrokovani kod dvije akutne porfirije (porfirija variegata i nasljedna koproporfirija).
Ostale kožne porfirije uzrokuju simptome odmah nakon izlaganja suncu. Te porfirije su
Ljudi razvijaju goruću bol bez mjehurića za nekoliko minuta ili sati nakon izlaganja suncu. Bol može trajati satima. Koža često nema promjene u izgledu, ali može doći do oticanja i crvenila.
Dijagnoza
Testovi krvi ili urina
Krv i urin mogu se testirati na porfirine ili njihove prekursorske oblike. Kod mnogih porfirija, urin može poprimiti crvenkastu ili crvenkasto smeđu obojenost. Ponekad se promjena boje pojavljuje tek nakon što urin stoji na zraku i svijetli nekoliko minuta do sati.
Probir
Kako bi se izbjeglo izlaganje supstancama koje mogu izazvati akutne porfirijske napade ili simptome kožne porfirije, ljudi trebaju znati jesu li nositelji gena za nedostatak enzima. Obično se analiziraju geni u uzorku krvi.
Dijete čiji roditelj ima nedostatak enzima koji može uzrokovati akutnu porfiriju,idealno bi trebalo testirati prije puberteta. Dijete tada može unaprijed naučiti kako izbjeći akutne napade koji su rijetki prije puberteta.
Starije članove obitelji osobe s nedostatkom enzima također treba testirati kako bi potvrdili ili odbacili mogućnost da su predisponirani za razvoj akutne porfirije.
Sekundarna porfirinurija
Liječnici dijagnosticiraju porfirije mjerenjem porfirina i prekursora u urinu. Nekoliko bolesti koje nisu povezane s porfirijama, kao što su poremećaji krvi, poremećaji jetre i izlaganje toksinima kao što su alkohol, benzen i olovo mogu povećati količinu porfirina u mokraći. Ovaj fenomen opisan je kao sekundarna porfirinurija.