Nadbubrežne žlijezde nalaze se na kranijalnoj strani svakog bubrega (vidi sliku: nadbubrežne žlijezde.), Sastoje se od
Kora i srž nadbubrežne žlijezde imaju zasebne endokrine funkcije.
Kora nadbubrežne žlijezde
Kora nadbubrežne žlijezde producira
-
Glukokortikoide (prvenstveno kortizol)
-
Mineralokortikoide (prvenstveno aldosteron)
-
Androgene (prvenstveno dehidroepiandrosteron i androstendion).
Glukokortikoidi potiču i inhibiraju transkripciju gena u mnogim stanicama i organskim sustavima. Vodeći učinci su usmjereni na suzbijanje upale i na poticanje glukoneogeneze u jetri.
Mineralokortikoidi reguliraju transport elektrolita kroz staničnu membranu, posebice bubrežnu retenciju natrija u zamjenu za kalij.
Adrenalni adrogeni-glavna fiziološka aktivnost javlja se nakon pretvorbe u testosteron i dihidrotestosteron.
Fiziologija hipotalamo-hipofizno-adrenokortikalne osi raspravljena je u drugom poglavlju.
Srž nadbubrežne žlijezde
Srž nadbubrežne žlijezde sastoji se od kromafinih stanica koje sintetiziraju i luče kateholamine (uglavnom epinefrin i manje količine norepinefrina). Kromafine stanice također sintetiziraju i bioaktivne amine i peptide (npr. histamin, serotonin, kromogranin, neuropeptidne hormone). Epinefrin and norepinefrin, najveći izvršni amini simpatičkog živčanog susutav, odgovoni su za “bježi ili uzvrati” odgovor (primjerice kronotropni i inotropni učinak na srce, bronhodilataciju; perifernu i splanhničku vazokonstrikciju uz vazodilataciju u skeletnim mišićima te za metaboličke efekte poput glikogenolize, lipolize i oslobađanje renina).
Klinički sindromi
Većima sindroma koju uključuju insuficijenciju nadbubrežne žlijezde odražavaju se na lučenje svih adrenokortikalnih hormona. Hipofunkcija može biti primarna (insuficijencija same žlijezde, kao u Addisonovoj bolesti) ili sekundarna (kao posljedica nedostatka adrenalne stimulacije iz hipofize ili hipotalamusa, iako neki stručnjaci hipotalamičke disfunkcije svrstavaju u tercijarni oblik zatajenja).
Hiperfunkcija nadbubrežne žlijezde uzrokuje različite kliničke sindrome, ovisno o hormonima koji su uključeni:
Ovi sindromi se često preklapaju.
Hiperfunkcija može biti kompenzatorna, kao kod kongenitalne adrenalne hiperplazije, ili posljedica stečene hiperplazije, adenoma ili adenokarcinoma.