Plućna histiocitoza Langerhansovih stanica (PLCH) je proliferacija monoklonskih Langerhansovih stanica u plućnom intersticiju i alveolama (acinusima). Etiologija je nepoznata, ali pušenje ima glavnu ulogu. Simptomi su dispneja, kašalj, umor i/ili pleuralna bol. Dijagnoza počiva na anamnezi i radiološkim nalazima, bronhoalveolarnoj lavaži i biopsiji pluća. Liječi se prestankom pušenja. Kortikosteroidi se daju u većini slučajeva, ali djelotvornost nije poznata. Transplantacija pluća zajedno s prestankom pušenja je kurativna. Petogodišnje preživljenje iznosi oko 74%. Bolesnici imaju povećan rizik od raka.
(Vidi također Sažeti prikaz intersticijske bolesti pluća i histiocitoza Langerhansovih stanica.)
Plućna histiocitoza Langerhansovih stanica je bolest u kojoj monoklonske CD1a–pozitivne Langerhansove stanice (vrsta histiocita) infiltriraju bronhiole i alveolarni intersticij zajedno s limfocitima, plazmocitima, neutrofilima i eozinofilima. PLCH je samo jedna od manifestacija histiocitoze Langerhansovih stanica, koja može zahvati samo neke organe (najčešće pluća, kožu, kosti, hipofizu i limfne čvorove) ili više njih istodobno. PLCH je izolirana bolest u ≥ 85% slučajeva.
Etiologija PLCH je nepoznata, ali bolest pogađa gotovo isključivo pušače bijele rase u dobi od 20 do 40 godina. Podjednako obolijevaju muškarci i žene. Žene obolijevaju kasnije, ali jedina klinička razlika među spolovima su drugačije pušačke navike. Patofiziologija se objašnjava novačenjem i proliferacijom Langerhansovih stanica kao odgovor na citokine i faktore rasta koje luče alveolarni makrofagi podraženi duhanskim dimom.
Simptomi i znakovi
Tipični simptomi i znakovi plućne histiocitoze Langerhansovih stanica su dispneja, neproduktivan kašalj, umor, vrućica, mršavljenje i pleuralna bol. Kod deset do 25% bolesnika iznenada nastane spontani pneumotoraks.
Oko 15% bolesnika nema simptoma pa se bolest otkriva slučajno na RTG-u pluća urađenom iz drugih razloga.
Bol u kostima zbog cista (18%), osip po koži (13%) i poliurija uslijed centralnog dijabetesa insipidusa (5%) su najčešće ekstrapulmonalne manifestacije koje se viđaju u do 15% slučajeva, rijetko kao prvi simptomi PLCH-a. Kliničke manifestacije PLCH-a su malobrojne, a fizikalni nalaz obično uredan.
Dijagnoza
-
CT visoke rezolucije (HRCT)
-
testovi za mjerenje plućne funkcije
-
ponekad bronhoskopija i biopsija
Na plućnu histiocitozu Langerhansovih stanica posumnja se na temelju anamneze, fizikalnog pregleda i nalaza RTG-a pluća, a dijagnozu potvrđuju HRCT i bronhoskopija s biopsijom i bronhoalveolarnom lavažom.
RTG pluća klasično pokazuje obostrane, simetrične, mikronodularne sjene u srednjim i gornjim plućnim poljima s cističnim promjenama uz normalne ili povećane plućne volumene. Donja plućna polja su obično pošteđena. Nalaz može imitirati kroničnu opstruktivnu plućnu bolest (KOPB) ili limfangioleiomiomatozu.
Potvrdu nalaza daje HRCT, na čijim se presjecima u srednjem i gornjim režnjevima vide multiple ciste (često bizarnih oblika) i/ili mikronodusi sa zadebljanjem intersticija, što potvrđuje dijagnozu PLCH-a.
Rezultati testova za ispitivanje plućne funkcije su normalni ili pokazuju restriktivni, opstruktivni ili, što je češće, kombinirani poremećaj ventilacije, ovisno u kojem je stadiju bolesti izvršena funkcionalna obrada. Difuzijski kapacitet za ugljični monoksid (DLco) je najčešće smanjen, a podnošenje napora oslabljeno.
Bronhoskopija i biopsija su indicirane kad su rezultati radioloških pretraga (standardni RTG pluća i HRCT) i testovi za ispitivanje plućne funkcije nedijagnostični. Nalaz > 5% CD1a stanica u bronhoalveolarnom lavatu je vrlo sugestivan za bolest. Bioptat pluća (histološki nalaz) pokazuje proliferaciju Langerhansovih stanica s rijetkim, razbacanim nakupinama eozinofila (odatle potiče raniji naziv eozinofilni granulom) u sredini staničnih i fibroznih čvorića koji mogu biti zvjezdastog oblika. Imunohistohemijsko bojanje je pozitivno na CD1a stanice, S–100 protein i HLA–DR antigene.
Prognoza
Spontano povlačenje simptoma je zabilježeno u nekih bolesnika koji su imali neznatne simptome. Petogodišnje preživljenje je oko 75%, a srednje preživljenje 12 godina. Međutim, neki bolesnici imaju sporo napredujući oblik bolesti, a klinički pokazatelji su:
-
nastavak pušenja
-
dobne krajnosti (vrlo mladi ili jako stari)
-
multiorganska bolest
-
trajno izraženi opći simptomi
-
brojne ciste na RTG snimci pluća
-
smanjen DLco
-
omjer forsiranog ekspiratornog volumen u 1 sekundi (FEV1)/forsirani vitalni kapacitet (FVC) je nizak (< 66%),
-
omjer rezidualnog volumena (RV)/totalni plućni kapacitet (TLC) je visok [>33%]
-
potreba za dugotrajnom primjenom kortikosteroida
Uzrok smrti je respiratorna insuficijencija ili malignitet. Rizik za rak pluća je povećan zbog pušenja.
Liječenje
Glavni vid liječenja histiocitoze Langerhansovih stanica je prestanak pušenja, što dovodi do povlačenja simptoma u do jedne trećine bolesnika.
Empirijsko liječenje kortikosteroidima i citostaticima je uobičajena praksa iako njihova učinkovitost nije dokazana.
Transplantacija pluća je opcija za inače zdrave bolesnike koji ubrzano idu prema respiratornoj insuficijenciji, iako je moguć recidiv u presatku ako pacijent nastavi ili ponovo započne s pušenjem.
Ključne poruke
-
Kod plućne histiocitoze Langerhansovih stanica (PLCH) monoklonske Langerhansove stanice razmnožavaju se u alveolarnom intersticiju i bronhiolama.
-
PLCH uzmite u obzir kod bolesnika starosti od 20 do 40 godina koji su pušači i kod kojih se na RTG snimci pluća bilateralno vide simetrične nodularne sjene u srednjim i gornjim plućnim poljima s cističnim promjenama.
-
Dijagnozu potvrđuje HRCT ili, ako rezultati nemaju dijagnostičku vrijednost, biopsija pluća.
-
Preporučite prestanak pušenja.
-
Razmotrite liječenje kortikosteroidima i citostaticima i, ako je pacijent prestao pušiti, transplantaciju pluća.