Koledokolitijaza je prisutnos žučnih kamenaca u glavnom žučovodu; kamenci mogu nastati u žučnom mjehuru ili u žučnim kanalima. Kamenci mogu izazvati bilijarnu koliku, bilijarnu opstrukciju, bilijarni pankreatitis ili infekciju žučnih vodova (kolangitis). Kolangitis, pak, može dovesti do strikture, staze žuči, i koledokolitijaze. Dijagnoza zahtjeva vizualizaciju kamenca MRCP-om ili ERCP-om. Indicirana je rana kirurška ili endoskopska dekompresija.

(Vidi također Pregled funkcije žuči.)

Kamenci se mogu opisati kao

• Primarni kamenci (obično pigmentni) stvaraju se u žučnim vodovima.

• Sekundarni kamenci (obično kolesterolski) nastaju u žučnjaku, a potom migriraju u žučne vodove.

• Rezidualni kamenci su oni koji su zaostali nakon kolecistektomije (evidentirani unutar 3 godine od kolecistektomije).

• Rekurentni kamenci nastaju u žučnim vodovima nakon 3 godine od učinjene kolecistektomije.

U razvijenim zemljama, > 85% kamenaca nastalih u zajedničkom žučovodu su sekundarni; bolesnici imaju dodatne kamence u žučnom mjehuru. Do 10% bolesnika sa simptomatskim kamencima imaju također i kamence u zajedničkom žučovodu. Nakon kolecistektomije, zbog staze žuči i infekcije (npr. uslijed postoperativne strikture) mogu nastati smeđi pigmentni kamenci. Udio pigmentnih kamenaca žučnih vodova raste nakon kolecistektomije.

Kamenci mogu proći u dvanaesnik i bez izazivanja simptoma. Bilijarna kolika nastaje ako na tom putu izazovu djelomičnu opstrukciju voda. Potpuna opstrukcija dovodi do dilatacije žučnog voda, žutice te ponekad bakterijske upale (kolangitisa). Kamenci koji opstruiraju papilu Vateri dovode do bilijarnog pankreatitisa. U nekih bolesnika (obično starijih) kamenci se po prvi puta bez ikakvih ranijih tegoba mogu manifestirati opstrukcijom žučnog voda.

U akutnom kolangitisu, bilijarna opstrukcija omogućava uzlazni put bakterijama iz dvanaesnika. Premda mnogo slučajeva (85%) bilijarne opstrukcije nastaje kao posljedica kamenaca, do opstrukcije mogu dovesti tumori i neke druge bolesti vidi tablicu Česti infektivni uzročnici uključuju gram-negativne bakterija (npr, Escherichia coli,Klebsiella sp, Enterobacter sp); rjeđe su gram-pozitivne bakterije (npr, Enterococcus sp) i miješani anaerobi (npr, Bacteroides sp, Clostridia sp). Simptomi su bol, žutica te vrućica sa zimicom (Charcotov trijas). Trbuh je bolno osjetljiv, a često je i jetra bolno osjetljiva i uvećana (često sadrži apscese). Smetenost i hipotenzija su simptomi koji predviđaju visok mortalitet (50%) i visoki morbiditet.

U AIDS kolangiopatiji ili kolangitisu, izravna kolangiografija može pokazivati abnormalnosti slične onima u primarnom sklerozirajućem kolangitisu ili papilarnu stenozu (tj više suženja i dilatacija uključujući Intrahepatičei i ekstrahepatičke žučne vodove). Etiologija je vjerojatno infekcija, najvjerojatnije citomegalovirus, Cryptosporidium sp ili microsporidia.

Na kamence u zajedničkom žučnom vodu posumnja se u bolesnika koji imaju žuticu i bilijarne kolike. Vrućica i leukocitoza ukazuju akutni kolangitis. Povišene vrijednosti bilirubina, alkalne fosfataze, ALT–a, i γ–glutamil–transferaze ukazuju na ekstrahepatalnu opstrukciju, posebno u bolesnika sa simptomima akutnog kolecistitisa.

Ultrazvuk može potvrditi kamence u žučnjaku, a ponekad i u zajedničkom žučnom vodu, no rijeđe. Zajednički žučni vod je proširen (promjer >6 mm ukoliko osoba ima žučni mjehur; >10 mm nakon kolecistektomije). Ukoliko žučni vodovi nisu prošireni na samom početku bolesti (npr. prvog dana) onda su kamenci najvjerojatnije prošli kroz vodove. Ukoliko postoji nedoumica, kolangiopankreatografija magnetskom rezonancom (MRCP) je precizna metoda za otkrivanje zaostalih kamenaca. ERCP je potrebno učiniti ukoliko je nalaz MRCP-a dvosmislen; to može biti terapeutski, kao i dijagnostički postupak. CT-om se mogu detektirati apscesi jetre.

Kod sumnje na akutni kolangitis potrebno je još učiniti KKS i hemokulture. Česta je leukocitoza, a vrijednosti aminotransferaza mogu doseći 1000 i.j./L, što ukazuje na akutnu nekrozu jetre, najčešće zbog mikroapscesa. Prema nalazu hemokulture korigira se antibiotska terapija.

Kod bilijarne opstrukcije potrebno je učiniti ERCP sa sfinkterotomijom i odstraniti žučne kamence. Uspješnost je veća od 90%; u do 7% bolesnika razviju se rane komplikacije (npr krvarenja, upala gušterače, infekcije). Kasne komplikacije (npr recidivi kamenaca, fibroza i naknadno kanal suženje) su češće. Ukoliko nije moguće na adekvatan način učiniti intraoperativnu kolangiografiju ili eksploraciju zajedničkog žučnog voda, nakon ERCP–a i sfinkerotomije elektivan zahvat može biti laparoskopska kolecistektomija. Smrtnost je veća u bolesnika u kojih je učinjena klasična kolecistektomija s eksploracijom zajedničkog žučovoda. U bolesnika s povećanim rizikom razvoja komplikacija nakon kolecistektomije, kao u starijih osoba, metoda izbora može biti samo sfinkterotomija.

Akutni kolangitis je hitno stanje koja zahtijeva agresivnu potpornu terapiju i brzo odstranjenje kamenaca iz zajedničkog žučnog voda, bilo endoskopski ili kirurški. U terapiju je potrebno uvesti antibiotike, slično kao i kod akutnog kolecistitisa vidi: Liječenje. Alternativni režim u teško bolesnih pacijenata je imipenem i ciprofloksacin plus metronidazol pokriti anaerobe.

U rekurentnih piogenih kolangitisa potrebno je osigurati suportivnu skrb (antibiotike širokog spektra), provesti eradikaciju uzročnika i ukloniti mehaničku opstrukciju putem ERCP-a ili kirurški.