Trigeminalna neuralgija je vrlo jaka paroksizmalna, sijevajuća bol lica koja nastaje uslijed oštećenja V. moždanog živca. Dijagnoza se postavlja na temelju kliničke slike. Liječi se obično karbamazepinom ili gabapentinom; ponekad je potrebno kirurško liječenje.
(Vidi također Pregled neurooftalmoloških poremećaja i poremećaja moždanih živaca.)
Trigeminalna neuralgija se javlja većinom u odraslih osoba, osobito u starijoj populaciji.
Etiologija
Trigeminalna neuralgija je obično uzrokovana:
-
Intrakranijalnom arterijom (npr. prednja inferiorna cerebelarna arterija, proširena bazilarna arterija)
-
manje često, venskom petljom koja pritišće V. moždani (trigeminalni) živac na ulazu u moždano deblo
Drugi manje česti uzroci uključuju kompresiju tumorom i povremeno lezijama multiple skleroze, ali ovi uzroci se obično razlikuju po popratnim osjetnim i drugim deficitima.
Drugi poremećaji koji uzrokuju slične simptome (npr. multipla skleroza) ponekad se smatraju trigeminalnom neuralgijom, a ponekad ne. Prepoznavanje uzroka je ono što je važno.
Način nastanka je nejasan. Jedna teorija sugerira da kompresija živca izaziva lokalnu demijelinizaciju koja može dovesti do ektopičnih impulsa i / ili dezinhibicije središnjih puteva boli uključujući spinalnu jezgru trigeminalnog živca.
Simptomi i znakovi
Bol se javlja u distribuciji jedne ili više osjetnih grana trigeminalnog živca, najčešće u maksilarnoj grani. Bol je paroksizmalna, u trajanju od nekoliko sekundi do 2 minute, a napadi se mogu učestalo ponavljati. To je probadajuća, mučna, a ponekad i onesposobljavajuća bol. Bol je često izazivana aktiviranjem okidačkih točaka na licu (npr. žvakanjem, pranjem zubi ili smijanjem). Spavanje na toj strani lica je često nepodnošljivo.
Dijagnoza
Simptomi trigeminalne neuralgije su gotovo patognomonični. Prema tome, neke druge bolesti koje uzrokuju bol lica možemo razlikovati klinički:
-
Kronična paroksizmalna hemikranija (Sjaastadov sindrom) se razlikuje po dužim (5-8 min) napadajima boli i dramatičnom odgovoru na indometacin.
-
Postherpetična bol razlikuje se svojom trajnošću (bez paroksizama), tipičnim prethodećim osipom, ožiljcima te sklonošću zahvaćanja oftalmičke grane.
-
Za migrenu, koja može izazvati atipičnu bol lica, karakteristično je da bol traje duže i često je karaktera kucanja.
Neurološki pregled je uredan. Dakle, neurološki deficiti (najčešće gubitak osjeta lica) ukazuju da je bol koja nalikuje trigeminalnoj neuralgiji izazvana nekim drugim poremećajem (npr. tumorom, moždanim udarom, multiplom sklerozom, vaskularnim malformacijama i drugim lezijama koje komprimiraju trigeminalni živac ili remete njegove putove u moždanom deblu).
Liječenje
Karbamazepin 200 mg PO tri ili četiri puta dnevno obično je učinkovit duži period; započinje se dozom od 100 mg dva puta dnevno PO te se doza povećava za 100 do 200 mg / dan do postignuća analgezije (maksimalna dnevna doza iznosi 1200 mg). Ako je karbamazepin neučinkovit ili izaziva nuspojave, može se pokušati s nečim od sljedećeg:
-
Okskarbazepin 150 do 300 mg PO dva puta dnevno
-
Gabapentin 300 do 600 mg PO tri puta dnevno (300 mg jednokratno prvi dan, 300 mg dva puta na dan drugi dan, 300 mg tri puta na dan treći dan, zatim se povećava doza po potrebi do 1200 mg PO tri puta dnevno)
-
Fenitoin 100 do 200 mg PO dva puta dnevno (počevši sa 100 mg dva puta dnevno, a zatim se povećava doza po potrebi)
-
Baklofen 10 do 30 mg PO tri puta dnevno (počevši s 5 do 10 mg PO tri puta na dan, a zatim se, ako je potrebno, povećava doza za oko 5 mg / dan)
-
Amitriptilin 25 do 150 mg PO prije spavanja (počevši s dozom od 25 mg, a zatim se povećava za 25 mg svaki tjedan koliko je potrebno)
Blokada perifernog živca obično dovodi samo do privremenog olakšanja.
Ako je bol jaka unatoč tim mjerama, razmatraju se neuroablativni tretmani; međutim, njihova učinkovitost može biti privremena, a nakon inicijalnog poboljšanja može uslijediti rekurentna bol koja je jača od prethodnih epizoda. Kod kranijektomije stražnje lubanjske jame, postavlja se mali umetak kojim se razdvaja pulsirajuća vaskularna petlja od korijena trigeminalnog živca (taj se postupak zove mikrovaskularna dekompresija, odnosno Jannettov postupak). U radiokirurgiji primjenjuje se gamma nož da bi se prerezao proksimalni dio trigeminalnog živca. Elektrolitska ili kemijska oštećenja ili kompresija balonom trigeminalnog (Gasserova) ganglija vrši se perkutano pomoću stereotaktično postavljene igle. Ponekad se radi presijecanje vlakana trigeminalnog živca između Gasserova ganglija i moždanog debla.
Ponekad, kao posljednje sredstvo za ublažavanje uporne boli, trigeminalni živac se uništava.
Mikrovaskularna dekompresija.
|
Mikrovaskularna dekompresija može ublažiti bol nastalu uslijed vaskularne kompresije zahvaćenog moždanog živca kod neuralgije trigeminusa, hemifacijalnih spazama ili glosofaringealne neuralgije. Kod neuralgije trigeminusa, pritisak se smanjuje postavljanjem spužve između V. moždanog (trigeminusa) živca i arterije koja vrši kompresiju (Jannettov postupak). Obično ovaj postupak ublažava bol, ali se u oko 15% bolesnika bol ponovno javlja.
|