Plavkasta (modrikasta) boja kože i/ili sluznica obično je posljedica povećane količine reduciranog hemoglobina [>40 g/L (>4 g/dL)] u krvi kapilara. Cijanoza je najočitija na usnama, korijenu nokta, uškama i obrazima (malarna eminencia).
CENTRALNA CIJANOZA
Posljedica je desaturacije arterijske krvi ili prisustva abnormalnog hemoglobina. Obično se uočava kada arterijska saturacija iznosi ≤85% ili ≤75% u tamnoputih osoba. Etiologija:
-
Oštećena plućna funkcija: Slabo ventilirane alveole ili oštećena difuzija kisika; najčešće kod pneumonije, plućnog edema i kronične opstruktivne plućne bolesti (KOPB); policitemija je često prisutna kod KOPB-a s cijanozom.
-
Anatomski vaskularni spoj (šant): Skretanje desaturirane venske krvi u arterijsku cirkulaciju može biti posljedica kongenitalne bolesti srca ili pulmonalne atrioventrikulske (AV) fistule.
-
Smanjena koncentracija O
2
u udahnutom zraku
: Cijanoza se može razviti penjanjem na visine >4000 m.
-
Abnormalni hemoglobin: Methemoglobinemija, sulfhemoglobinemija i izmijenjeni hemoglobin sa slabim afinitetom za kisik (vidi Pogl. 127, HPIM-19).
PERIFERNA CIJANOZA
Pojavljuje se pri normalnom zasićenju arterijske krvi s O2 uz povišenu ekstrakciju O2 iz kapilarne krvi prouzročenu smanjenom lokalnom cirkulacijom krvi. Vazokonstrikcija nastaje zbog izlaganja hladnoći, smanjenog minutnog volumena srca (npr. u šoku, Pogl. 11), zatajivanja srca (Pogl. 124), i bolesti perifernih krvnih žila (Pogl. 126) ) s arterijskom opstrukcijom ili vazospazmom (Tbl. 34-1). Lokalna (npr. tromboflebitis) ili centralna (npr. konstriktivni perikarditis) venska hipertenzija pojačava cijanozu.
TABLICA 34-1 UZROCI CIJANOZE
|
|
Centralna cijanoza
|
|
Sniženo zasićenje kisikom arterijske krvi
|
|
Snižen atmosferski tlak—velika visina
|
|
Oštećena plućna funkcija
|
|
Alveolarna hipoventilacija
|
|
Neujednačen odnos između plućne ventilacije i perfuzije(perfuzija hipoventiliranih alveola)
|
|
Oštećena difuzija kisika
|
|
Anatomski spojevi (šantovi)
|
|
Određene vrste kongenitalnih bolesti srca
|
|
Pulmonalne arteriovenske fistule
|
|
Višestruki mali intrapulmonalni spojevi
|
|
Hemoglobin sa slabim afinitetom za kisik
|
|
Hemoglobinske abnormalnosti
|
|
Methemoglobinemija—nasljedna, stečena
|
|
Sulfhemoglobinemija—stečena
|
|
Karboksihemoglobinemija (nije prava cijanoza)
|
|
Periferna cijanoza
|
|
Smanjen minutni volumen srca
|
|
Izlaganje hladnoći
|
|
Redistribucija krvotoka iz udova
|
|
Arterijska opstrukcija
|
|
Venska opstrukcija
|
PRISTUP BOLESNIKU:
Cijanoza
• Raspitajte se o trajanju (cijanoza od rođenja upućuje na kongenitalnu bolest srca) i o izloženostima (lijekovima ili kemikalijama s posljedičnim nastankom abnormalnog hemoglobina).
• Razlučite centralnu od periferne cijanoze pregledom korijena noktiju, usana i sluznica. Periferna cijanoza je najizraženija na noktima i može se povući već nakon blagog utopljavanja udova.
• Provjerite postoje li batičasti prsti na rukama i nogama; batičasti prsti predstavljaju selektivno zadebljanje distalnih segmenata prstiju na rukama i nogama. Pojava batičastih prstiju može biti nasljedna, idiopatska ili stečena, a povezana je s brojnim poremećajima. Kombinacija batičastih prstiju i cijanoze česta je pojava kod kongenitalnih bolesti srca, a ponekad i kod plućnih bolesti (apsces pluća, postojanje plućnih AV spojeva ali ne s nekompliciranom opstruktivnom plućnom bolešću).
• Pregledajte prsni koš tražeći znakove pulmonalne bolesti, plućnog edema ili šumove udružene s kongenitalnim bolestima srca.
• Ako je cijanoza ograničena na jedan ekstremitet tada tražite dokaz periferne vaskularne opstrukcije.
• Napravite analizu plinova u arterijskoj krvi kako bi se odredilo sistemsko zasićenje s O2. Ponovite to dok bolesnik udiše 100%-tni O2; ako se zasićenje ne povisi na >95% vjerojatno dolazi do intravaskularnog miješanja krvi prilikom čega se zaobilaze pluća (npr. desno-lijevi intrakardijalni spoj).
• Odredite abnormalni hemoglobin (npr. spektroskopijom, mjerenjem razine methemoglobina).
Opširnija vidi u Loscalzo J: Hypoxia and Cyanosis, Pogl. 49, str. 247, HPIM-19.